Problematyka czasu pracy nauczycieli powoduje w praktyce wiele wątpliwości. Wynika to z faktu, że w przeważającej mierze zastosowanie znajdą tu, w miejsce ogólnych przepisów prawa pracy, szczególne regulacje przeznaczone wyłącznie dla nauczycieli. Co więcej, czas pracy nauczycieli, z wyjątkiem pensum, nie podlega ewidencjonowaniu. Jednak większa niż w przypadku innych pracowników elastyczność czasu pracy nauczycieli ma również swoje gorsze strony, np. gdy zostaną zobowiązani do wykonywania pracy w dni, które co do zasady są wolne od pracy, czy w święta. Co na ten temat mówią przepisy prawa? POLECAMY Podstawowe regulacje prawne dotyczące czasu pracy nauczycieli Omawiając problematykę czasu pracy nauczycieli oraz pracy w dni wolne oraz święta, należy wyjść od przepisu art. 42 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela, który wskazuje, że czas pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć nie może przekraczać 40 godzin na tydzień. W ramach powyższego 40-godzinnego czasu pracy oraz ustalonego wynagrodzenia nauczyciel jest obowiązany realizować: zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze, prowadzone bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz, w wymiarze określonym w ust. 3 lub ustalonym na podstawie ust. 4a albo ust. 7 (tzw. wymiar pensum); inne zajęcia i czynności wynikające z zadań statutowych szkoły, w tym zajęcia opiekuńcze i wychowawcze uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów; zajęcia i czynności związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym. Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami wyłącznie zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze, realizowane w ramach ściśle określonego pensum, są rejestrowane i rozliczane w okresach tygodniowych odpowiednio w dziennikach lekcyjnych lub dziennikach zajęć. Pozostałe zadania wykonywane przez nauczyciela w ramach pozostałej części 40-godzinnego czasu pracy (z zastrzeżeniem, że godziny pensum wliczają się do 40-godzinnego tygodniowego czasu pracy nauczyciela), nie podlegają ewidencjonowaniu. Dyrektor jednostki oświatowej musi więc w ten sposób określać zadania nauczycieli, aby byli w stanie wykonać je w ciągu powyższych 40 godzin. Warto również pamiętać, że zgodnie z art. 42c ust. 1 KN nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć obowiązuje pięciodniowy tydzień pracy (dwa dni w tygodniu powinny więc pozostać wolne). Z kolei w przypadku kwestii nieuregulowanych w Karcie Nauczyciela zastosowanie znajdują ogólne przepisy prawa pracy, określone w ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. Odbiór dnia wolnego od pracy przez nauczyciela Jeżeli z jakiegoś względu okaże się, że nauczyciel musi prowadzić zajęcia dydaktyczne, wychowawcze lub opiekuńcze w dniu wolnym od pracy (na ogół jest to sobota, chociaż w przypadku części jednostek oświaty może to być inny dzień, oraz niedziela), powinien, na mocy art. 42c ust. 3 KN, otrzymać w zamian inny dzień wolny od pracy. W szczególnie uzasadnionych przypadkach zamiast dnia wolnego nauczyciel otrzymuje odrębne wynagrodzenie w wysokości ustalonej w sposób określony w przepisach wydanych na podstawie art. 30 ust. 5, a więc na podstawie § 10 rozporządzenia MENiS z dnia 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy. Będzie to zatem odrębne wynagrodzenie przysługujące za każdą godzinę pracy obliczane jak za godzinę ponadwymiarową. Z kolei za pracę w święto, przypadające poza dwoma dniami wolnymi od pracy (a więc na ogół poza sobotą i niedzielą), nauczyciel powinien otrzymać inny dzień wolny od pracy (art. 42c ust. 4 KN). Jedynie w szczególnie uzasadnionych przypadkach zamiast dnia wolnego nauczyciel otrzymuje wynagrodzenie wyliczone na podstawie § 10 ww. rozporządzenia ze 100-procentowym dodatkiem. Przez „szczególnie uzasadnione przypadki” uzasadniające wypłatę dodatkowego wynagrodzenia, zamiast oddania dnia wolnego w innym terminie, należy rozumieć istniejące w szkole braki kadrowe, które uniemożliwiają udzielenie nauczycielowi dnia wolnego w innym terminie. Dni wolne od pracy a dni wolne od zajęć dydaktyczno-wychowawczych Z powyższego wynika, że nauczyciele co do zasady pracują w trybie pięciodniowego tygodnia pracy, który ulegnie skróceniu jedynie wtedy, gdy święto, określone w ustawie z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy, wypadnie w dzień, który byłby normalnie dniem pracy nauczyciela. Natomiast w pozostałych przypadkach, a więc w sytuacji, gdy takie święto przypadnie w dzień, który normalnie jest dla nauczyciela dniem wolnym od pracy (co do zasady w sobotę oraz niedzielę), nie spowoduje to zmniejszenia tygodniowego wymiaru czasu pracy nauczyciela (wobec nauczycieli nie ma bowiem zastosowania art. 130 § 2 Kodeksu pracy). Nie będzie zatem obowiązku oddania wolnego dnia w innym terminie. Oprócz powyższej ustawy jednostki oświaty powinny również uwzględniać regulacje rozporządzenia MEN z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie organizacji roku szkolnego, które przewiduje długość przerw świątecznych, liczbę dni wolnych od zajęć dydaktycznych oraz dodatkowych dni wolnych od zajęć dydaktycznych ustalonych przez dyrektora szkoły. Oznacza to, że należy rozróżnić dni wolne od pracy (ustalone na podstawie ustawy o dniach wolnych od pracy) od dni, które są wolne jedynie od zajęć dydaktycznych (przerwy świąteczne, dodatkowe dni wolne od zajęć ustalone przez dyrektora). W tym drugim przypadku nie możemy więc mówić o dniach całkowicie wolnych od pracy czy o dniu urlopu wypoczynkowego dla nauczyciela. Oznacza to, że w sytuacji zobowiązania nauczyciela do wykonywania w tych dniach czynności opiekuńczych lub innych czynności wynikających z zadań statutowych szkoły nauczycielowi nie będzie przysługiwać prawo do dnia wolnego w innym terminie bądź otrzymania wynagrodzenia za pracę w dniu wolnym od pracy. Podobnie gdy na podstawie § 5 ust. 5 rozporządzenia w sprawie organizacji roku szkolnego dyrektor ustali dodatkowy dzień wolny od zajęć dydaktyczno-wychowawczych, wobec czego szkoła będzie zobowiązana do zrealizowania zajęć przypadających w ten dzień w wyznaczoną przez dyrektora sobotę – nauczyciel, który będzie prowadził w tym dniu zastępczym zajęcia, pomimo że normalnie byłby to dla niego dzień wolny od pracy (jest to sobota), nie będzie miał roszczenia o wyznaczenie innego dnia wolnego od pracy bądź wypłatę wynagrodzenia za pracę w dniu wolnym. W praktyce więc dyrektor, wyznaczając nauczycielowi inny dzień wolny w zamian za pracę w dniu wolnym lub w święto, powinien wyznaczyć go na dzień, w którym nauczyciel świadczyłby pracę. Z tego względu w tym tygodniu nie będzie on realizował obowiązującego go wymiaru pensum. Przyznanie dnia wolnego w zamian za godziny ponadwymiarowe W praktyce można niekiedy spotkać się z błędnym postępowaniem, polegającym na przyznaniu nauczycielom, na których nałożony został obowiązek wypracowania godzin ponadwymiarowych, dodatkowego dnia wolnego zamiast przysługującego normalnie wynagrodzenia. Oczywiście jest to postępowanie niezgodne z przepisami prawa. Zgodnie z art. 35 ust. 1 KN w szczególnych wypadkach, podyktowanych wyłącznie koniecznością realizacji programu nauczania, nauczyciel może być obowiązany do odpłatnej pracy w godzinach ponadwymiarowych zgodnie z posiadaną specjalnością, których liczba nie może przekroczyć 1/4 tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć. Przydzielenie nauczycielowi większej liczby godzin ponadwymiarowych może nastąpić wyłącznie za jego zgodą, jednak w wymiarze nieprzekraczającym połowy tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć. Natomiast odbiór dni wolnych jest możliwy jedynie w przypadku wykonywania pracy w dni wolne od pracy bądź w przypadku pracy w święto, które przypada poza dwoma dniami w tygodniu wolnymi od pracy. Jeżeli zatem nauczyciele realizują godziny ponadwymiarowe w swoje normalne dni pracy, nie ma żadnych podstaw prawnych do udzielenia im dodatkowego dnia wolnego zamiast normalnie przysługującego wynagrodzenia za zrealizowane godziny ponadwymiarowe. Udział nauczycieli w szkoleniach w dni wolne od pracy Od 1 września 2018 r. obowiązek doskonalenia się zawodowo, zgodnie z potrzebami szkoły, stanowi jeden z podstawowych obowiązków nałożonych na nauczycieli. Jego realizacja podlega następnie ocenie na podstawie art. 6a ust. 1e KN, zgodnie z którym ocena pracy nauczyciela dotyczy stopnia realizacji obowiązków określonych w art. 6 KN. Jak już wskazano, nauczyciel jest obowiązany realizować w ramach swojego czasu pracy zajęcia związane z samokształceniem i doskonaleniem zawodowym (art. 42 ust. 2 pkt 3 KN). Normą powinno być zatem kierowanie nauczycieli na szkolenia, których czas trwania pokrywa się z ich normalnymi godzinami pracy, wtedy udział w szkoleniu będzie odbywał się w ramach normalnego czasu pracy nauczyciela. Może jednak się zdarzyć, że nauczyciele zostaną skierowani na szkolenia, które odbywają się poza godzinami ich pracy, w tym zwłaszcza w dni wolne od pracy. W takim przypadku nie będzie miała zastosowania regulacja art. 42c ust. 3 KN, ponieważ udział w szkoleniu ni... Dalsza część jest dostępna dla użytkowników z wykupionym planem
Karta Nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 984, dalej: ustawa). W roku szkolnym 2022-2023, tj. od 1 września 2022 r. do 31 sierpnia 2023 r., czas pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć nie może przekraczać 40 godzin na tydzień.
Dzisiaj w menu bloga „Wokół szkoły” kontynuacja jednego z poprzednich artykułów: „Ile pracuje nauczyciel?”. Spóbujemy zgłębić tajniki 40-godzinnego tygodnia belferskiej pracy. Czytelnik musi przygotować się na intensywną gimnastykę umysłową, bowiem materia jest niezwykle skomplikowana. Zaryzykuję wręcz stwierdzenie, że jak mawiają Rosjanie – Biez stakana nie razbieriosz, czyli na trzeźwo nie da się tego ogarnąć. „Tego”, to znaczy wieloletniego dorobku legislacyjnego urzędników i polityków, który dodatkowo obrósł grubym kożuchem dowolnych interpretacji i ludzkich wyobrażeń. A miało być pięknie i prosto. Pięknie, bo uchwalona w 1982 roku Karta Nauczyciela radykalnie zmniejszyła pensum dydaktyczne, w przypadku nauczycieli „tablicowych” z 26 godzin tygodniowo w szkole podstawowej i 22 godzin w szkole ponadpodstawowej do jednakowych dla całej tej grupy liczby godzin 18. Po trosze z racji upowszechnienia wolnych sobót, po trosze z głębokiego szacunku dla pedagogicznego trudu. Oczywiście to drugie zakrawa dzisiaj na żart, ale lepszego wyjaśnienia nie widzę. Prosto, bowiem cała reszta obowiązków zamknięta została w dwóch zaledwie ustępach artykułu 42 ustawy: 4. Oprócz prowadzenia zajęć dydaktyczno-wychowawczych w obowiązującym tygodniowym wymiarze nauczyciel obowiązany jest: 1) do prac związanych bezpośrednio z organizacją procesu dydaktyczno-wychowawczego i opiekuńczego, w ramach przysługującego mu wynagrodzenia zasadniczego, 2) do prowadzenia innych dydaktyczno-wychowawczych zajęć dodatkowych – odpłatnie. Przydziału prac i zajęć, o których mowa w pkt. 1 i 2, dokonuje dyrektor szkoły w uzgodnieniu z radą pedagogiczną. 5. Wykaz prac i zajęć, o których mowa w ust. 4, określa Minister Oświaty i Wychowania w porozumieniu z zainteresowanymi ministrami. I koniec! Ani śladu 40 godzin pracy! Jakkolwiek widać tu wyraźnie oznaki "komunistycznego zniewolenia" – dyrektor przydziela prace i zajęcia, ale tylko zapisane w wykazie określonym przez ministra, to mamy również szczyptę demokracji w postaci uzgadniania jego decyzji z radą pedagogiczną. No i prawo – proste jak konstrukcja cepa: to co dotyczy organizacji działalności dydaktyczno-wychowawczej, nauczyciel wykonuje w ramach swojego wynagrodzenia, a za prowadzenie innych zajęć otrzymuje dodatkowe wynagrodzenie. Nie wiem, jakimi drogami zmieniała się Karta Nauczyciela, bowiem zgłębienie tego tematu wymagałoby dłuższych studiów urzędniczo-archeologicznych. Dość na tym, że zmiany były liczne i bardzo poważne. W rezultacie Ustawa urosła ze 102 artykułów zajmujących 15 stron Dziennika Ustaw, do 111 stron wypełnionych trudną do policzenia liczbą artykułów o cyfrowo-literowej numeracji. Najważniejsza z naszego punktu widzenia zmiana dotyczy artykułu 42, w którym w jakimś momencie pojawił się nowy ustęp 1: Czas pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć nie może przekraczać 40 godzin na tydzień. Można przypuszczać, że w zamyśle legislatorów taki zapis miał ochronić nauczycieli przed zakusami obciążenia ich obowiązkami przekraczającymi wymiar przewidziany dla ogółu ludu pracującego miast i wsi. Intencja szlachetna, ale praktyka przyniosła głównie nieporozumienia. Przede wszystkim powstało nader dowolne pole do interpretacji, co może wchodzić w skład owych „nie więcej niż 40 godzin”. Na mocy ustępu drugiego tego samego artykułu, w ramach owego czasu nauczyciel obowiązany jest realizować zajęcia z uczniami przewidziane w jego pensum dydaktycznym, inne zajęcia i czynności wynikające z zadań statutowych szkoły, w tym zajęcia opiekuńcze i wychowawcze uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów, oraz zajęcia i czynności związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym. Widać wyraźnie, że jest tego więcej niż w 1982 roku, i konia z rzędem, kto stworzy klucz do wyjaśnienia wszelkich możliwych wątpliwości. Czy w podstawowych obowiązkach nauczyciela mieszczą się wycieczki szkolne? Dyskoteki? Festyny? Próbne matury? Przygotowanie uczniów do konkursów? Podobnych znaków zapytania są setki, a życzliwe rady udzielane przez komentatorów w internecie bywają całkowicie sprzeczne. Prawo też niewiele tłumaczy; teoretycznie wszystko można podciągnąć pod statutowe zadania szkoły. W rezultacie w różnych placówkach bywa różnie, co samo w sobie nie byłoby takie złe, gdyby nie fakt, że wysokość wynagrodzeń opiera się na tabeli MEN, a ta jest jednakowa dla całego kraju. No i zarzewie frustracji gotowe. Powiedzmy sobie wprost, że nikt zapisu o "nie więcej niż 40 godzinach pracy" nie traktuje poważnie. A już na pewno nie władze państwowe, skoro wynagrodzenie nauczyciela stażysty z najniższym poziomem wykształcenia zostało zapisane w tabeli MEN w wysokości niższej (2230 zł.) niż oficjalna płaca minimalna (2250 zł.). Sprzeczność tkwi też w samej Karcie, która dopuszcza zwiększenie pensum nawet do 27 godzin w tygodniu, a przecież nie wspomina - co byłoby logiczne, że w takim przypadku również zwiększa się 40-godzinny wymiar tygodnia pracy. Nic z tych rzeczy. Czyli, albo biorąc dodatkowe godziny nie przygotowuję się do nich, nie sprawdzam prac uczniów etc., albo łamię prawo, które nie przewiduje dla nauczycieli wyjątku od pracy co najwyżej 40 godzin. I to wynika z zapisów samej ustawy, co trudno określić inaczej, jak "zakiwaniem się legislatorów na śmierć". Trudno, by sami nauczyciele poważnie traktowali zapis, o który mowa, skoro przy równym pensum dydaktycznym zdarza się, że zajmują stanowiska o ewidentnie różnej pracochłonności. Na przykład polonista musi przygotować się do każdej ze swoich 18 lekcji, do tego sprawdzić prace pisemne uczniów, co zajmuje dużo czasu. Z drugiej strony nauczyciel WF na pewno mniej pracy wkłada w przygotowanie do lekcji, a klasówek i wypracowań nie sprawdza w ogóle. Oczywiście są nauczyciele WF, którzy wiele godzin spędzają choćby jeżdżąc na zawody z uczniami, ale to już bardziej kwestia ich dobrej woli i zaangażowania, polonista nie ma wyboru. Bez urazy zresztą, proszę, nie jest moją intencją dzielenie nauczycieli na lepszych i gorszych, uzasadniam tylko tezę, że wyliczanie 40 godzin pracy w przypadku tego zawodu po prostu nie ma sensu. Co szczególnie dotkliwie (jako fikcję) odczuwają najbardziej zaangażowani czasowo zapaleńcy tej profesji. Jaki z tego morał? Ano taki, że także na omawianym tutaj polu nie znajdziemy dobrego rozwiązania w kwestii wartościowania pracy nauczycieli. Marzenia o pracy pięć dni w tygodniu od do choć stanowią świetny chwyt retoryczny w internetowych polemikach, nie dają się pogodzić z realizacją statutowych zadań szkoły, a także ze zdrowym rozsądkiem. Do trudnych do pojęcia różnic w wymiarze pensum dydaktycznego i długości nauczycielskich urlopów dochodzi zupełnie niemierzalna praca towarzysząca zajęciom dydaktycznym i wychowawczym, umownie jedynie określana 40-godzinną miarą. Zaprawdę, ten stan rzeczy, jest nie do utrzymania, choć świadomość tego dopiero raczkuje. Co można zrobić, by nieuchronne dosypanie pieniędzy do systemu mogło otworzyć drogę do jakiejś sensownej zmiany, napiszę w kolejnym artykule, ostatnim z tego cyklu.
Czas pracy nauczyciela. Stosownie do obowiązujących przepisów – czas pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć nie może przekraczać 40 godzin na tydzień, przy założeniu, że nauczyciela obowiązuje pięciodniowy tydzień pracy. Tygodniowy obowiązkowy wymiar zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz, tj. pensum, ustalony został w przepisach prawa, które określają wymiar pensum dla nauczycieli zajmujących poszczególne stanowiska w różnych typach szkół i placówek. Praca w wymiarze określonym we wskazanych przepisach w zakresie uprawnień pracowniczych uznawana jest za pracę wykonywaną w pełnym wymiarze zajęć. Jak wynika z przywołanej powyżej regulacji – oprócz pensum (czyli zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz) – nauczyciel powinien również realizować inne czynności i zajęcia wynikające z zadań statutowych szkoły oraz czynności związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym. Regulacja ta dotyczy nauczycieli objętych Kn. Przepisy Kn nie określają dobowego wymiaru czasu pracy nauczyciela. Jednak biorąc pod uwagę, że łączny czas pracy nauczyciela wynosi do 40 godzin tygodniowo w ramach pięciodniowego tygodnia pracy, można przyjąć – dla celów ustalania uprawnień do urlopu wypoczynkowego – że średnio na dobę nauczyciel pracuje 8 godzin. Ewidencja czasu pracy nauczyciela. Zgodnie zatem z zapisami art. 42 ust. 7a Kn rejestrowane i rozliczane w dziennikach są zajęcia realizowane w ramach pensum, czyli prowadzone bezpośrednio z uczniami. Nie rozlicza się natomiast pozostałych zajęć i czynności, chociaż niektóre z nich, jak chociażby wycieczki szkolne, są odnotowywane w dziennikach lekcyjnych. Zgodnie z treścią art. 149 § 1 kodeksu pracy ewidencję czasu pracy prowadzi się do celów właściwego ustalania wynagrodzenia pracownika. O etatowym wymiarze czasu pracy nauczyciela przesądza pensum, dlatego ewidencjonowanie pozostałego czasu jest bezcelowe. Nie znajduje zatem uzasadnienia wydawanie przez organy prowadzące zarządzeń wewnętrznych, zobowiązujących dyrektorów szkół do prowadzenia kart ewidencji czasu swojej pracy oraz pracy nauczycieli. Zgodnie z orzecznictwem sądów (wyrok WSA w Krakowie, sygn. akt: III SA/Kr 335/05), prawodawca odwołuje się do rzetelności i solidności nauczyciela, każąc traktować pracę własną w domu czy w bibliotece, niepoddającą się kontroli zewnętrznej, jako pełnoprawne składniki czasu pracy, za który nauczyciel otrzymuje wynagrodzenie. Nauczyciele nie są tu wyjątkiem w polskim porządku prawnym, gdyż wiele osób rozliczanych jest według wykonanych zadań, osiągniętych rezultatów, a nie – według ilości czasu przeznaczonego na świadczenie pracy. Brak zapisów w Kn na temat ewidencjonowania czasu pracy koniecznego na zajęcia i czynności związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym należy traktować jako świadomy wybór ustawodawcy, aby nie wprowadzać ewidencji czasu wykonania tej grupy obowiązków. Skoro Kn ustala, że zajęcia i czynności realizowane w ramach pensum nauczyciela są rejestrowane i rozliczane w dziennikach lekcyjnych lub dziennikach zajęć w okresach tygodniowych, to należy konsekwentnie przyjąć, że gdyby ustawodawca chciał uregulować ewidencjonowanie pozostałych obowiązków to uregulowałby to wprost w ustawie bądź delegował kompetencję do wydania stosownych przepisów na rzecz innego organu publicznego. Zatem więc art. 42 Kn przewiduje, że wykonywanie przez nauczyciela niektórych obowiązków odnotowywane jest w odpowiednich dziennikach, to znaczy że ustawodawca uważa za zbędną ewidencję czasu pracy poświęconego na wykonanie pozostałych obowiązków, co należy interpretować jako zakaz wprowadzania w tym zakresie dodatkowych obowiązków. Art. 42 Kn uregulował wyczerpująco czas pracy i dlatego powszechne zasady ewidencjonowania czasu pracy nie mają zastosowania do nauczycieli. Czas pracy nauczyciela wykonywany w szkole wyznacza jego pensum, więc dodatkowa ewidencja jest niecelowa. W tym przypadku nie ma więc zastosowania art. 5 kodeksu pracy, gdyż jego przepisów nie stosuje się do stosunków pracy objętych przepisami odrębnymi. Stanowisko Ministerstwa Edukacji Narodowej z 14 listopada 2011 r. w sprawie czasu pracy nauczyciela podczas wycieczki . W myśl art. 42 ust. 1- 2 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela, czas pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć nie może przekraczać 40 godzin na tydzień. W ramach czasu pracy oraz ustalonego wynagrodzenia nauczyciel obowiązany jest realizować: zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze, prowadzone bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz,; inne zajęcia i czynności wynikające z zadań statutowych szkoły, w tym zajęcia opiekuńcze i wychowawcze uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów; zajęcia i czynności związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym. Zgodnie z powyższym, jeśli wycieczki szkolne są jednym z zadań statutowych szkoły, nauczyciele zobligowani są do organizacji i uczestnictwa w wycieczkach organizowanych przez szkołę. Zapewnienie opieki i bezpieczeństwa uczniom podczas wycieczek i imprez odbywa się w sposób określony w przepisach wydanych na pod stawie ustawy z dnia 18 stycznia 1996 r. o kulturze fizycznej i ustawy o systemie oświaty. Na podstawie § 6 ust. 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 25 maja 2018 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki (Dz. U. poz. 1055), zgodę na zorganizowanie wycieczki wyraża dyrektor szkoły, zatwierdzając kartę wycieczki. Wzór karty wycieczki określa załącznik do rozporządzenia, a do karty wycieczki dołącza się listę uczniów biorących udział w wycieczce, zawierającą imię i nazwisko ucznia oraz telefon rodzica lub rodziców ucznia. Listę uczniów podpisuje dyrektor szkoły. Zgodnie z kartą wycieczki, początkiem wycieczki jest wyjazd, a końcem - powrót dzieci do szkoły, a więc czas pracy nauczyciela realizującego zajęcia opiekuńczo-wychowawcze w ramach wycieczki szkolnej jest taki sam, jak czas tej wycieczki. W sytuacji wycieczki trwającej 24 godziny należy pamiętać, że ustawa - Karta Nauczyciela ogranicza wymiar czasu pracy nauczyciela do 40 godzin tygodniowo, a zatem nie upoważnia także dyrektora szkoły do powoływania dodatkowych obciążeń dla nauczycieli w zakresie czasu pracy powyżej wskazanego. Przy czym w art. 42c ust. 1 ww. ustawy, ustawodawca nakłada na nauczyciela obowiązek pracy w ciągu 5 dni tygodnia, nie przewidując w tym względzie okresu rozliczeniowego (dyrektor szkoły może ustalić czterodniowy tydzień pracy wyłącznie nauczycielom dokształcającym się, wykonującym inne ważne społecznie zadania lub – jeżeli to wynika z organizacji pracy w szkole). Problem konieczności wydłużenia czasu pracy nauczyciela (opiekuna) podczas imprez wyjazdowych powyżej ograniczeń wynikających z ustawy - Karta Nauczyciela, w odniesieniu do maksymalnego czasu pracy, powinien zostać rozwiązany przez pracodawcę, czyli dyrektora szkoły, poprzez odpowiednie zwiększenie stanu osobowego wycieczki lub zielonej szkoły. W sytuacjach szczególnych możliwe jest ponadto skorzystanie przez pracodawcę (organizatora wycieczki czy zielonej szkoły) z przepisów powszechnych regulujących wykonywanie zadań wykraczających poza zakres obowiązków pracowniczych. Mając na uwadze powyższe, należy podkreślić, że wszelkie inne niż realizowane w szkole formy organizacyjne wykonywania zadań szkolnych są integralnym elementem systemu kształcenia. Odpowiednio, ustawodawca nie powołuje tu odrębnych i szczególnych zasad dotyczących wykonywania zadań pracowniczych w okresie imprez wyjazdowych. Mają tu zatem zastosowanie w pełni przepisy ogólne, które determinują organizację pracy w szkole. Decyzje o organizacji wyjazdu na wycieczkę szkolną, obsadzie kadrowej, zabezpieczeniu, podejmuje dyrektor szkoły w ścisłym odniesieniu do obowiązujących przepisów w zakresie pragmatyki zawodowej nauczycieli, statutu szkoły i możliwości finansowych wynikających z planu finansowego szkoły. Ponadto w myśl 42c ust. 3 ustawy – Karta Nauczyciela, za zajęcia dydaktyczne, wychowawcze lub opiekuńcze, wykonywane w dniu wolnym od pracy, nauczyciel otrzymuje inny dzień wolny od pracy. W szczególnie uzasadnionych przypadkach zamiast dnia wolnego nauczyciel otrzymuje odrębne wynagrodzenie, w wysokości ustalonej w sposób określony w przepisach wydanych na podstawie art. 30 ust. 5 ww. ustawy. Podstawa prawna: Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (Dz. U. z 2018 r. poz. 967 ze zm.), Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 2019 r. poz. 1040 ze zm.). Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie (sygn. akt: III SA/Kr 335/05) Roman Lorens Specjalista prawa oświatowego, trener, ekspert ds. awansu zawodowego nauczycieli, wieloletni wykładowca
Nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć obowiązuje 40 godzinny tydzień pracy (art. 42 ust. 1 KN). W przypadku zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy, tygodniowy wymiar ulega odpowiedniemu zmniejszeniu.Z powodu pandemii COVID-19 szkoły funkcjonują w ograniczonym zakresie, który wciąż się zmienia. Jednak jakiekolwiek obowiązują czy będą obowiązywały modele nauczania, w każdym przypadku obowiązkiem dyrektora jest przyjęcie procedur bezpieczeństwa wymaganych przez wytyczne przeciwepidemiczne ministra właściwego do spraw zdrowia, Głównego Inspektora Sanitarnego oraz ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania. Egzekwowanie stosowania się przez uczniów do tych wytycznych należy do nauczycieli, w tym nauczycieli dyżurujących na przerwach. Pojawia się więc pytanie, czy nauczyciel może odmówić wykonywania tego typu dodatkowych obowiązków, czy też są one nierozłącznie związane z zajmowanym przez niego stanowiskiem pracy. Aby odpowiedzieć na postawione na wstępie pytanie, należy przede wszystkim przybliżyć zasady, które regulują czas pracy nauczyciela. POLECAMY Czas pracy nauczyciela W pierwszej kolejności należy zauważyć, że często spotykanym błędem jest utożsamianie czasu pracy nauczyciela wyłącznie z godzinami pensum, czyli wymiarem zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, gdyż na tygodniowy czas pracy pedagoga składają się wszystkie czynności wymienione w art. 42 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela. Zgodnie z ust. 1 tej regulacji czas pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć nie może przekraczać 40 godzin na tydzień. Daje to oczywiście 8 godzin codziennie w pięciodniowym tygodniu pracy, ale – co istotne – Karta Nauczyciela ogranicza się wyłącznie do określenia tygodniowej normy czasu pracy nauczyciela, a więc mamy tu do czynienia z regulacją znacząco różną od tej znajdującej się w art. 129 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy – zgodnie z tym zapisem czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy. Karta Nauczyciela nie określa dobowej normy czasu pracy, a jedynie tygodniową, a dodatkowo nie wprowadza 4-miesięcznego okresu rozliczeniowego. Nauczyciel może zatem pracować w danym dniu powyżej 8 godzin, pod warunkiem jednak, że ogólna tygodniowa norma czasu pracy zostanie zachowana. Jest to szczególnie istotne wówczas, gdy przykładowo nauczyciel poza godzinami pensum ma obowiązek przeprowadzenia konsultacji z rodzicami czy też uczestniczy w posiedzeniu rady pedagogicznej. Posiedzenia takie nie mogą odbywać się w czasie godzin pensum, ale odbywają się w ramach pozostałych zadań wykonywanych w czasie pracy nauczyciela. O tym natomiast, jakie zadania składają się na ten czas pracy, decydują postanowienia Karty Nauczyciela. Zgodnie z art. 42 ust. 2 KN w ramach 40-godzinnego tygodnia pracy oraz ustalonego wynagrodzenia nauczyciel obowiązany jest realizować: zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze, prowadzone bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz, w wymiarze określonym w ust. 3 lub ustalonym na podstawie ust. 4a albo ust. 7, inne zajęcia i czynności wynikające z zadań statutowych szkoły, w tym zajęcia opiekuńcze i wychowawcze uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów, zajęcia i czynności związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym. Zajęć wykonywanych w ramach pensum dotyczy jedynie pierwszy z tych punktów, a wymiar pensum nauczycielskiego określony jest w tabeli zawartej w ust. 3 lub też ustalany zgodnie z ust. 7 cytowanej regulacji. Tabela wskazuje wymiar godzin pensum w poszczególnych typach szkół lub też w odniesieniu do określonych stanowisk. Przykładowo, wymiar 18 godzin pensum dotyczy nauczycieli przedszkoli specjalnych, szkół podstawowych, szkół specjalnych, liceów ogólnokształcących. Regulacja art. 42 ust. 7 KN stanowi z kolei upoważnienie dla organu prowadzącego do określenia wymiaru godzin pensum we wskazanych w tym przepisie przypadkach. Zgodnie z tą regulacją organ prowadzący określa bowiem: zasady rozliczania tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć nauczycieli, dla których ustalony plan zajęć jest różny w poszczególnych okresach roku szkolnego, zasady udzielania i rozmiar obniżek wymiaru pensum, o których mowa w ust. 6 (obniżki należne dyrektorowi i wicedyrektorowi szkoły oraz nauczycielowi pełniącemu inne stanowisko kierownicze w szkole), oraz przyznaje zwolnienia od obowiązku realizacji zajęć. Organ prowadzący określa również tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć, czyli wymiar pensum, dla: nauczycieli szkół niewymienionych w tabeli zawartej w ust. 3, nauczycieli prowadzących kształcenie w formie zaocznej, nauczycieli kolegiów pracowników służb społecznych, nauczycieli kształcenia na odległość, bibliotekarzy bibliotek pedagogicznych oraz zasady zaliczania do wymiaru godzin poszczególnych zajęć w formie zaocznej i w kształceniu na odległość, pedagogów, psychologów, logopedów, terapeutów pedagogicznych, doradców zawodowych, z wyjątkiem nauczycieli zatrudnionych w poradniach psychologiczno-pedagogicznych, z tym że wymiar ten nie może przekraczać 22 godzin – organ prowadzący może jednak ustalić wymiar niższy, nauczycieli przedszkoli i innych placówek przedszkolnych pracujących z grupami obejmującymi dzieci 6-letnie i dzieci młodsze, z tym że wymiar ten nie może przekraczać 25 godzin, nauczycieli praktycznej nauki zawodu we wszystkich typach szkół i na kwalifikacyjnych kursach zawodowych, z tym że wymiar ten nie może przekraczać 20 godzin. Karta Nauczyciela formułuje jednak w art. 42 ust. 2b pkt 1 istotne zastrzeżenie, zgodnie z którym w ramach godzin pensum nauczyciel jest obowiązany uczestniczyć w przeprowadzaniu części ustnej egzaminu maturalnego. Poza godzinami pensum, ale nadal w ramach 40-godzinnej tygodniowej normy czasu pracy, nauczyciel wykonuje także wspomniane wcześniej inne zajęcia i czynności wynikające z zadań statutowych szkoły, zajęcia i czynności związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym. Karta Nauczyciela nie określa wyczerpująco, jakiego typu zajęcia mieszczą się w ramach „innych zajęć”, jednak z uwagi na fakt, że mają to być zajęcia uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów, uznać należy, że należą do tych zajęć wszelkiego typu koła zainteresowań, zajęcia dodatkowe itd. Co istotne, Karta Nauczyciela wskazuje tu jednak (w art. 42 ust. 2b pkt 2) niektóre z zajęć, jakie poza pensum, a w ramach czasu pracy, nauczyciel ma obowiązek wykonywać. W ramach innych zajęć i czynności wynikających z zadań statutowych szkoły nauczyciel jest zatem obowiązany uczestniczyć w przeprowadzaniu odpowiednio: egzaminu ósmoklasisty, egzaminu zawodowego, egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe, egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie i egzaminu maturalnego – z wyjątkiem części ustnej. Ponieważ czynności te wykonywane są w ramach czasu pracy, to oczywiście nie przysługuje za nie dodatkowe wynagrodzenie. Co istotnie, to właśnie w ramach tych zajęć będą wykonywane zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniów, w tym związane z opieką na przerwach i egzekwowaniem szkolnych procedur bezpieczeństwa. Konsultacje Zwrócić tu należy uwagę na treść § 1 ust. 1 pkt 9 rozporządzenia MEN z dnia 12 sierpnia 2020 r w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19. Zgodnie z tą regulacją, w okresie ograniczenia funkcjonowania jednostki systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 dyrektor jednostki systemu oświaty odpowiada za organizację realizacji zadań tej jednostki, w tym zajęć z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość lub innego sposobu realizacji tych zajęć, w tym zapewnia każdemu uczniowi lub rodzicom możliwości konsultacji z nauczycielem prowadzącym zajęcia oraz przekazuje im informację o formie i terminach tych konsultacji. W czasie nauki zdalnej nauczyciel jest zatem obowiązany do prowadzenia konsultacji na zasadach określonych przez dyrektora, które odbywają się również w ramach czasu pracy nauczyciela i nie przysługuje za nie dodatkowe wynagrodzenie. Czas trwania godziny pensum Dodać również należy, że jakkolwiek liczba godzin pensum dla nauczycieli tych samych typów szkół jest ustalona na tym samym poziomie, nie oznacza to, że w każdej szkole tego samego typu nauczyciel w ramach pensum będzie pracował przez taką samą ilość czasu. Innymi słowy, 18 godzin pensum może trwać zupełnie inną liczbę godzin zegarowych w różnych szkołach. Wynika to z regulacji § 10 rozporządzenia MEN z dnia 28 lutego 2019 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli (Dz. U. z 2019 r., poz. 502), zgodnie z którym: godzina lekcyjna trwa 45 minut. W uzasadnionych przypadkach dopuszcza się prowadzenie zajęć edukacyjnych w czasie nie krótszym niż 30 i nie dłuższym niż 60 minut, zachowując ogólny tygodniowy czas trwania zajęć edukacyjnych ustalony w tygodniowym rozkładzie zajęć, czas trwania poszczególnych zajęć edukacyjnych w klasach I... Dalsza część jest dostępna dla użytkowników z wykupionym planem
- Пጪբըጧ оቄиፓ
- Нቅրուдυсн уፎፒ
- Գኸλ и
- Псэጼ χу αγዌгօ
- ጹоջοкеλу φиሼ չիвесувр
- ጪ татрሆኟխгл
- Ξ ፎоրէβеֆякл усвኮδеπэв
karta nauczyciela 40 godzinny tydzień pracy
